De Oudejaarsconference: een échte Nederlandse traditie

De oudejaarsconference is een van de meest geliefde cabaretvoorstellingen in Nederland. De traditie begon ooit bij Wim Kan, die voor de radio de allereerste oudejaarsconference hield. De oudejaars is een échte Nederlandse traditie!

In 2022 is Claudia de Breij terug op tv met een nieuwe oudejaarsconference! In 2016 was Claudia de eerste vrouwelijke cabaretier die op 31 december op tv te zien was met een oudejaarsconference. Nu genieten we weer van haar live theaterkunsten vanuit Groningen op 31 december om 22.20 uur op NPO 1.

Ook Guido Weijers is terug op tv met een conference. Hij is op oudejaarsavond te zien vanaf 20.00 uur op RTL 4. Zijn onderwerpen? Oekraïne, de boeren, Matthijs van Nieuwkerk, kartonnen rietjes en natuurlijk nog veel meer!

Voor de eerste oudejaarsconference

De oudejaarsconference is een traditie die begonnen is in 1954 en ontstaan is in het theater. De allereerste schouwburg van Amsterdam had namelijk de goede traditie om ieder nieuw jaar te openen met het toneelstuk Gijsbrecht van Aemstel van Vondel. Een tragedie die je mag zien als zo'n beetje dé Hamlet van Nederland. Om mensen niet al te droevig naar huis te laten gaan, speelde men vanaf 1707 het blijspel De Bruiloft van Kloris en Roosje. Deze klucht van Dirk Buysero eindigt met altijd met een speech, een speciale nieuwjaarswens. Hier kreeg het publiek een humoristische terugblik op het nieuwe jaar. Een korte conference, dus! Tot 1968 werd ieder nieuwjaar de Gijsbrecht van Aemstel en De Bruiloft van Kloris en Roosje achter elkaar gespeeld.

Wim Kan

De VARA gaf daar in 1954 een nieuwe draai aan door cabaretier Wim Kan te vragen om op de radio het jaar af te sluiten met "eigen liedjes en conferences". In die tijd luisterden de meeste mensen namelijk naar de radio. Velen hadden geen televisie; voor het journaal gingen de meesten in die tijd naar de bioscoop.

Het is daarom des te verrassender dat het concept van de oudejaarsconference met de jaren nagenoeg gelijk is gebleven. Het is een programma dat pakweg een uur lang is, bestaat uit verschillende sketches (conferences, zoals ze dat vroeger noemden) en wordt afgewisseld met wat liedjes. De onderwerpen worden vooral bepaald door de gebeurtenissen. Vaak wordt de politiek flink op de hak genomen. Wim Kan durfde het in 1954 aan om de PvdA te bekritiseren. Dat was destijds pikant, want zoiets was niet gebruikelijk bij de rode omroep VARA.

De eerste zes conferences werden allemaal gemaakt door Wim Kan. Maar er was niet ieder jaar een oudejaarsconference. Dat komt doordat de traditie min of meer bij toeval en succes is ontstaan. Toen in 1956 de tweede oudejaarsconference opnieuw hoge kijkcijfers haalde, bleef Wim Kan ze geven. In totaal maakte Wim Kan 11 oudejaarsconferences, de laatste was te zien in 1982.

Wat de conference van Wim Kan zo bijzonder maakte, was dat hij in verzuild Nederland een cabaretshow maakte waar iedereen naar kon kijken. Politici van alle kleuren werden op de hak genomen. Iedereen kon veilig luisteren naar Wim Kan.

Seth Gaaikema

De eerste cabaretier die het voorbeeld van Wim Kan volgde was Seth Gaaikema. Hij begon zijn carrière bij het Nederlandse cabaret als tekstschrijver van Wim Kan. Vanaf 1969 gaf hij zijn eerste eigen oudejaarsconference. Zijn grote doorbraak kwam echter pas twee jaar later, bij de conference van 1971.

Gaaikema maakte zes oudejaarsconferences, voornamelijk in de jaren '80. Hij was vooral erg goed in woordspelingen. Seth Gaaikema kreeg met de jaren echter wel enige kritiek, ook omdat het publiek steeds minder behoefte had aan de oude generatie cabaretiers.

Freek de Jonge, Youp van 't Hek, Lebbis en Jansen

In 1977 gaven Freek de Jonge en Bram Vermeulen als Neerlands Hoop in Bange Dagen hun eerste oudejaarsconference op de radio. De show werd opgenomen in theater In De Rode Haan. Neerlands Hoop stond toen voor een nieuwe generatie cabaretiers. Op oudejaarsavond 1982 gaf Wim Kan daarom letterlijk het stokje over aan Freek, toen die zijn eerste solo-conference speelde.

In de jaren '80 werden de oudejaarsconferences lange tijd verzorgd door Freek de Jonge of Seth Gaaikema. Freek heeft er tot nu toe 14 gespeeld. Gaaikema hield er na 1990 mee op. In 1989 gaf Youp van 't Hek zijn eerste conference. Dat gaf de traditie meteen weer nieuw elan, want de conferences van Youp waren minstens zo geliefd als die van Freek.

Youp bracht ook het nodige leven in de brouwerij. Zijn bijtende grappen over het biermerk Buckler in zijn eerste conference zijn berucht; de sketch was min of meer de doodsteek voor het merk in Nederland.

Youp van 't Hek houdt ook een andere traditie van Wim Kan vast: hij komt niet ieder jaar met een conference en meestal zitten er een paar jaren tussen. In 2020 gaf hij zijn allerlaatste oudejaarsvoorstelling.

Dolf Jansen

Dat staat in schril contrast met Dolf Jansen. Die heeft namelijk verreweg de meeste oudejaarsconferences op zijn naam staan. De eerste maakte hij met Hans Sibbel als Lebbis & Jansen in 1994 voor de radio. Daarna waren ze ook op televisie te zien, waardoor ze alleen al samen elf conferences op hun naam hebben staan.

Sinds 2007 maakt Dolf Jansen in zijn eentje oudejaarsprogramma's. Dat doet hij praktisch ieder jaar, al wordt de show niet ieder jaar uitgezonden op televisie of radio. Als je de conferences met Lebbis meetelt heeft hij de meeste oudejaarsconferences gemaakt! In 2022 speelt hij zijn voorstelling Flitsbezorgdn.

Guido Weijers

Door het grote succes van de oudejaarsconferences, zijn steeds meer cabaretiers ze gaan maken. Ook de commerciële omroepen wilden graag een graantje meepikken. Guido Weijers gaf in 2006 zijn eerste oudejaarsconference voor SBS 6 en heeft er inmiddels al weer 11 op zijn naam staan. Sinds 2014 maakt hij ze voor RTL 4. In 2021 zette hij een streep door zijn oudejaarsvoorstelling omdat er te veel onzekerheid was rondom de coronamaatregelen. Dit jaar is hij terug op RTL 4 vanaf 20.00 uur.

Steeds meer cabaretiers

Sindsdien is ook het hek een beetje van de dam. Steeds meer cabaretiers mogen een oudejaarsconference op hun naam zetten. Jan Jaap van der Wal maakte er tot nu toe twee (2007 en 2009). Arie Koomen verzorgde er ook twee, voor omroep BNN in 2008 en in 2010. Erik van Muiswinkel bracht zelfs een heel ensemble op het toneel in 2010 en 2012 voor de VARA.

Populair

Vooral na 2010 is het hard gegaan. Beau van Erven Dorens maakte in 2011 een conference voor SBS. Pieter Derks speelde voor BNN op de radio in 2013 een oudejaarsprogramma en Theo Maassen maakte datzelfde jaar een conference voor de publieke omroep. Herman Finkers was in 2015 aan de beurt. In 2016 mocht Claudia de Breij haar eerste spelen voor de VARA. Dat jaar speelde Javier Guzman ook zijn eerste oudejaarsconference bij RTL 4. Marc-Marie Huijbregts speelde in 2018 zijn eerste. In 2019 speelt Claudia de Breij haar tweede conference voor de Publieke Omroep. Martijn Koning debuteert in 2019 op RTL 4. 

Men zegt soms wel eens dat de oudejaarsconference zijn tijd heeft gehad. Dat is misschien een fijne nostalgische gedachte, maar in de praktijk is de traditie populairder dan ooit. Vroeger was de oudejaarsconference misschien altijd van Wim Kan, maar je kon hem zeker niet ieder jaar horen op radio, televisie en internet. Hoe anders is dat nu, waar je naar veel verschillende theaterprogramma's kunt kijken!